بررسی تأثیر روش مصرف علف‌کش تیوبنکارب در ایجاد عارضه کوتولگی برنج

به منظور بررسی تأثیر روش مصرف و غلظت علف‌کش تیوبنکارب در ایجاد عارضه کوتولگی در شالیزار، این تحقیق در سال‌های زراعی 1386 و 1387 در مزارع آزمایشی مؤسسه تحقیقات برنج کشور اجرا گردید. آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و به صورت فاکتوریل خرد شده در سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اصلی زمان مصرف علف‌کش (در دو سطح قبل و بعد از نشاءکاری)، فاکتور فرعی زمان غرقاب (در دو سطح قبل و بعد از مصرف علف‌کش) و فاکتور فرعی غلظت علف‌کش (0، 5/1، 3، 5/4 و 6 kg.ai.ha-1) بود. مشاهدات مزرعه‌ای نشان داد که علف‌کش تیوبنکارب سبب بروز عارضه کوتولگی گردیده و نشانگان شاخص این عارضه شامل رنگ سبز تیره، کاهش ارتفاع، افزایش پنجه‌های غیر بارور، پیچیدگی برگ و ساقه و عدم توسعه میانگره بود. این علائم از 6-4 هفته پس از نشاءکاری نمایان، و تا زمان برداشت قابل مشاهده بودند. تجزیه داده‌ها نشان داد که اثرات اصلی و متقابل تیمارهای مورد بررسی بر میزان کوتولگی، روز تا 50% گلدهی، تلقیح دانه، شاخص برداشت، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک بسیار معنی‌دار بود. بررسی روند تغییرات صفات فوق در مقادیر و روش‌های مختلف کاربرد تیوبنکارب نشان داد که بطور کلی مصرف علف‌کش به دو روش رایج "قبل از غرقاب و قبل از نشاءکاری" و " بعد از غرقاب و بعد از نشاءکاری" به ترتیب دارای بیشترین و کمترین اثرات منفی بر صفات اندازه‌گیری شده بود. شدت کوتولگی در کاربرد علف‌کش به روش "قبل از نشاءکاری و قبل از غرقاب" بطور نسبی هفت برابر بیشتر از مقدار آن در کاربرد علف‌کش به روش "بعد از نشاءکاری و پس از غرقاب" بود. متوسط کاهش عملکرد دانه و بیولوژیک برنج نیز در اثر ابتلاء به کوتولگی در کاربرد تیوبنکارب به روش "قبل از نشاءکاری و قبل از غرقاب" حدود 50 درصد و در کاربرد این علف‌کش به روش "پس از نشاءکاری و پس از غرقاب" 23 درصد بود. بعلاوه نتایج تحقیق نشان داد که در تیمار‌های دارای کوتولگی شدید میزان کاهش عملکرد شلتوک حدود دو برابر عملکرد بیولوژیک بود. تأثیرپذیری بیشتر عملکرد شلتوک نسبت به عملکرد بیولوژیک بیانگر دوام و انتقال اختلالات فیزیولوژیک ناشی از عارضه کوتولگی از مرحله رویشی به مرحله زایشی است. محققین دلیل عارضه کوتولگی را مشتقّات سمّی ناشی از تجزیه بیولوژیکی علف‌کش تیوبنکارب گزارش کرده‌اند. بنابراین با توجه به سابقه طولانی کوتولگی و بر اساس نتایج این تحقیق می‌توان ادعا کرد که‌ تجزیه میکروبی علف‌کش تیوبنکارب در شالیزارهای گیلان از دو دهه قبل اتفاق افتاده است.